TỔNG QUAN NÚI BÀ ĐEN
Núi Bà Đen - Nóc nhà Nam Bộ
Núi Bà Đen là ngọn núi cao nhất vùng Nam Bộ, với độ cao 986m so với mực nước biển, bao gồm ba ngọn núi tạo thành là núi Heo (cao 335m), núi Phụng (cao 660m) và núi Bà Đen (cao 986m). Với độ cao ấn tượng này, Núi Bà Đen còn được mệnh danh là “Nóc nhà Nam Bộ”, với những tầng mây thoắt ẩn thoắt hiện bao phủ lưng chừng núi. Đến với Núi Bà Đen, quý khách sẽ được ngắm nhìn những cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, kỳ bí, nhiều di tích, hang động, chùa chiền cổ xưa hàng trăm năm tuổi…đã thật sự trở thành nơi trở về với cội nguồn đời sống tâm linh và du lịch sinh thái của dân tộc.
Được biết đến là nơi có phong cảnh hữu tình, nên thơ. Khi đến đây, với một khí hậu mát mẻ, dễ chịu, chắc rằng quý khách cảm thấy thư giãn, giảm đi những mệt nhọc và căng thẳng, thả hồn mình vào thiên nhiên hùng vĩ. Một điểm đến về giá trị tâm linh tiêu biểu của du lịch Tây Ninh.
Truyền thuyết và Di tích
Tiêu biểu là câu chuyện truyền miệng dân gian về nàng Lý Thị Thiên Hương với nhiều phiên bản khác nhau như: Sự tích nàng Đênh, truyền thuyết Núi Bà Đen…nhưng đều là ca ngợi hình ảnh người phụ nữ Việt Nam một lòng chung thủy, trung trinh, bất khuất, không chịu khuất phục trước những thế lực xấu.
Truyện kể về một đôi trai tài, gái sắc đã nguyện ước đính hôn, nhưng giữa buổi loạn ly, chàng trai Lê Sĩ Triệt phải lên đường tòng quân giữ nước. Nàng Lý Thị Thiên Hương, người con quê hương xứ Trảng Bàng ở lại một dạ thủ tiết thờ chồng. Nàng Thiên Hương là người mộ đạo, trong một ngày lên núi đi chùa lạy Phật nàng bị thác oan. Về sau nàng hiển linh luôn phù hộ cho nhân dân trong vùng được phước lành. Tiếng lành đồn xa, người dân xây dựng miếu để thờ bà. Vua Gia Long khi lên ngôi tưởng nhớ đến việc được Bà mách bảo nên thoát nạn tại núi - Vua sai Tả quân Lê Văn Duyệt lên núi làm lễ sắc phong và tạc tượng Bà thờ ở một hang đá trên núi gọi là Điện Bà (Linh Sơn Tiên Thạch Động).
Núi Bà Đen không chỉ là nơi mang giá trị tâm linh mà còn là địa chỉ đỏ của du lịch về nguồn. Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ cứu nước, núi Bà Đen có nhiều di tích gắn với lịch sử cách mạng. Do địa hình núi có nhiều hang động là những “công sự vững chắc trên cao” bảo vệ và che chở chiến sĩ cách mạng của ta trước vũ khí hiện đại của kẻ thù. Cụ thể: Ở phía Nam Núi Bà Đen là Động Kim Quang, Động Cây Da của Huyện ủy, Huyện đội Tòa Thánh (nay là Thị ủy Hòa Thành); phía Đông núi Bà là căn cứ Suối Môn của Huyện ủy Dương Minh Châu vừa chiến đấu, vừa bảo vệ căn cứ; đặc biệt, ở phía Bắc núi Phụng là Liên đội 7 Anh hùng, liên tục chiến đấu suốt 15 năm ở núi. Ngoài ra, còn có rất nhiều đơn vị bám núi đánh địch như: Đoàn Hậu cần 82, Tiểu đoàn 47 trinh sát, Trung đoàn 16, Trung đoàn 205… là những minh chứng sống động cho tinh thần đấu tranh kiên cường của quân và dân ta.
Danh thắng và lễ hội
Với vị trí, lịch sử và giá trị văn hóa to lớn, Núi Bà Đen đã được Bộ văn hóa, Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là “Di tích lịch sử và Thắng cảnh Núi Bà Đen” tại Quyết định số 100-VH/QĐ ngày 21/01/1989. Đến ngày 04/10/2016, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thống nhất với UBND tỉnh Tây Ninh về việc thỏa thuận điều chỉnh khoanh vùng các khu vực bảo vệ di tích núi Bà Đen, tỉnh Tây Ninh (Công văn số 3948/BVHTTDL-DSVH). Theo đó, khu vực I gồm 5 điểm được khoanh vùng bảo vệ như sau:
1. Căn cứ cách mạng Động Kim Quang
2. Căn cứ cách mạng Suối Môn
3. Căn cứ cách mạng Liên Đội 7
4. Chùa Bà – Điện Bà (Linh Sơn Tiên Thach Tự- Linh Sơn Tiên Thạch Động)
5. Chùa Trung (Linh Sơn Phước Trung Tự)
Do đặc thù mang đậm nét tâm linh gắn với di tích lịch sử, hàng năm tại Núi Bà Đen diễn ra các lễ hội dân gian, truyền thống, lịch sử cách mạng phong phú đa dạng diễn ra hàng năm như: Hội xuân núi Bà Đen (diễn ra từ mùng 4 đến hết tháng giêng âm lịch), Lễ hội truyền thống Động Kim Quang (14 tháng Giêng âm lịch), đặc biệt là Lễ vía Bà Linh Sơn Thánh Mẫu – Núi Bà Đen vào mùng 4,5,6 tháng 5 âm lịch, đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể ngày 4/9/2018,…thu hút hàng triệu lượt du khách đến tham quan, du ngoạn và chiêm bái.
Sản phẩm du lịch
Bên cạnh yếu tố tâm tinh, di tích, hiện nay tại Khu du lịch quốc gia Núi Bà Đen đã phát triển hệ thống cáp treo và máng trượt hiện đại đạt tiêu chuẩn Châu Âu. Nhà ga Bà Đen (Ba Den Station) được công nhận là nhà ga cáp treo lớn nhất thế giới với diện tích 10.959m². Trên đỉnh núi, du khách có thể chiêm bái tượng Phật Bà Tây Bổ Đà Sơn cao 72m, đúc từ 170 tấn đồng đỏ, là tượng Phật Bà bằng đồng tọa lạc trên đỉnh núi cao nhất Việt Nam và Châu Á. Bên cạnh đó, tượng Bồ Tát Di Lặc cao 36m, rộng 45m, làm từ 6.688 viên đá sa thạch, là một trong những tượng Phật Di Lặc bằng đá sa thạch lớn nhất thế giới.